ΠΕΡΙΓΡΑΜΜΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΚΛΙΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ ΙΙΙ (ΚΛΙΝΙΚΗ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΚΦΥΛΙΣΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ)

1. ΓΕΝΙΚΑ

ΣΧΟΛΗ	Σχολή Επιστημών Υγείας
ΤΜΗΜΑ	Τμήμα Βιοϊατρικών Επιστημών
ΕΠΙΠΕΔΟ ΣΠΟΥΔΩΝ	Προπτυχιακό
ΚΩΔΙΚΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ	285-1906031-285-1906032	ΕΞΑΜΗΝΟ ΣΠΟΥΔΩΝ		6ο
ΤΙΤΛΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ	ΚΛΙΝΙΚΗ ΧΗΜΕΙΑ ΙΙΙ (ΚΛΙΝΙΚΗ ΒΙΟΧΗΜΕΙΑ ΜΕΤΑΒΟΛΙΚΩΝ ΚΑΙ ΕΚΦΥΛΙΣΤΙΚΩΝ ΝΟΣΗΜΑΤΩΝ)
ΑΥΤΟΤΕΛΕΙΣ ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ ΔΡΑΣΤΗΡΙΟΤΗΤΕΣ σε περίπτωση που οι πιστωτικές μονάδες απονέμονται σε διακριτά μέρη του μαθήματος π.χ. Διαλέξεις, Εργαστηριακές Ασκήσεις κ.λπ. Αν οι πιστωτικές μονάδες απονέμονται ενιαία για το σύνολο του μαθήματος αναγράψτε τις εβδομαδιαίες ώρες διδασκαλίας και το σύνολο των πιστωτικών μονάδων.			ΕΒΔΟΜΑΔΙΑΙΕΣ ΩΡΕΣ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ		ΠΙΣΤΩΤΙΚΕΣ ΜΟΝΑΔΕΣ
Διαλέξεις			3		3
Εργαστήριο			2		2
Προσθέστε σειρές αν χρειαστεί. Η οργάνωση διδασκαλίας και οι διδακτικές μέθοδοι που χρησιμοποιούνται περιγράφονται αναλυτικά στο 4.
ΤΥΠΟΣ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ Γενικής Υποδομής (ΓΥ),Ειδικής Υποδομής (ΕΥ), Γενικών Γνώσεων (ΓΓΔ) και Επιστημονικής Περιοχής (ΔΔΤΝ, ΕΔ, ΕΥΣ, ΗΛ, ΠΑ) .	Ειδίκευσης
ΠΡΟΑΠΑΙΤΟΥΜΕΝΑ ΜΑΘΗΜΑΤΑ:	(285-1901051 285-1901052) BIOXHMEIA I. ΔΟΜΗ & ΛΕΙΤΟΥΡΓΙΚΟΤΗΤΑ ΒΙΟΜΟΡΙΩΝ, (285-1902011 285-1902012) BIOXHMEIA ΙΙ. (ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΣ ΒΙΟΜΟΡΙΩΝ – ΔΙΑΤΑΡΑΧΕΣ ΜΕΤΑΒΟΛΙΣΜΟΥ)
ΓΛΩΣΣΑ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ και ΕΞΕΤΑΣΕΩΝ:	Ελληνικά
ΤΟ ΜΑΘΗΜΑ ΠΡΟΣΦΕΡΕΤΑΙ ΣΕ ΦΟΙΤΗΤΕΣ ERASMUS	Όχι
ΗΛΕΚΤΡΟΝΙΚΗ ΣΕΛΙΔΑ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ (URL)	https://moodle.teithe.gr/enrol/index.php?id=3676

2. ΜΑΘΗΣΙΑΚΑ ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΑ

Μαθησιακά Αποτελέσματα Περιγράφονται τα μαθησιακά αποτελέσματα του μαθήματος οι συγκεκριμένες γνώσεις, δεξιότητες και ικανότητες καταλλήλου επιπέδου που θα αποκτήσουν οι φοιτητές μετά την επιτυχή ολοκλήρωση του μαθήματος.
Με την ολοκλήρωση του μαθήματος, οι φοιτητές/τριες αναμένεται να έχουν αποκτήσει: Γνώση Να περιγράφουν την παθοφυσιολογία της ηπατικής λειτουργίας. Να περιγράφουν την παθοφυσιολογία της νεφρικής λειτουργίας και τα αποτελέσματα της νεφρικής ανεπάρκειας. Να περιγράφουν την λειτουργία του παγκρέατος και την ομοιόσταση της γλυκόζης του οργανισμού και τον σημαντικό ρόλο της ινσουλίνης στο μεταβολισμό των υδατανθράκων. Να περιγράφουν το μεταβολισμό των πουρινών και των λιπιδίων και των βιολογικών δεικτών που σχετίζονται με διαταραχές του μεταβολισμού τους καθώς και των μεταβολών τους στις διάφορες παθολογικές καταστάσεις. Να γνωρίζουν τις βιοχημικές διαγνωστικές εξετάσεις που εφαρμόζονται στην διάγνωση ηπατικών, νεφρικών διαταραχών, διαταραχών μεταβολισμού των υδατανθράκων, των λιπιδίων και των πουρινών. Δεξιότητες Να κατανοούν τις αρχές των εργαστηριακών βιοχημικών μεθόδων που εφαρμόζονται στην διάγνωση ηπατικών, νεφρικών διαταραχών, διαταραχών Να εκτελούν διαγνωστικές εξετάσεις που εφαρμόζονται στην διάγνωση ηπατικών, νεφρικών διαταραχών, διαταραχών μεταβολισμού των υδατανθράκων, λιπιδίων και των πουρινών. Να εκτιμούν ποιοτικά τις εργαστηριακές εξετάσεις του προσδιορισμού των παραπάνω βιοχημικών δεικτών. Να είναι σε θέση να ενημερώνουν για την σωστή διαδικασία λήψης συντήρησης και μεταφοράς των βιολογικών δειγμάτων. Να μπορούν να εφαρμόσουν τις παραπάνω διαγνωστικές εξετάσεις με ακρίβεια και επαναληψιμότητα χρησιμοποιώντας απλό φωτόμετρο, ημιαυτόματο αναλυτή, αυτόματο βιοχημικό αναλυτή και αναλυτές ξηράς χημείας ή συσκευή ηλεκτροφόρησης πρωτεϊνών και ντενσιτομετερ. Να μπορούν να ελέγξουν τις παραμέτρους των αναλυτών και να διαπιστώσουν την συμφωνία τους με τις προδιαγραφές διαγνωστικών kit. Να μπορούν να ρυθμίσουν τις παραμέτρους των αναλυτών ανάλογα με το διαγνωστικό kit που έχουν στη διάθεσή τους. Να αναγνωρίζουν τις ενδείξεις μη αξιόπιστου προσδιορισμού και γνωρίζουν τις ενέργειες που πρέπει να γίνουν για την εξασφάλιση αξιοπιστίας. Ικανότητες Να είναι σε θέση να παρουσιάσουν με την χρήση νέων τεχνολογιών εργασίες-πειράματα σε ομάδες πρωτοετών φοιτητών ή σε ομάδες μαθητών δευτεροβάθμιας εκπαίδευσης. Να αναπτύξουν την κριτική σκέψη και ικανότητα αναγνώρισης και επίλυσης προβλημάτων, στην ποιοτική αξιολόγηση εργαστηριακών εξετάσεων (Γλυκόζη, ινσουλίνη, δοκιμασία ανοχής γλυκόζης, γλυκοσυλιωμένης αιμοσφαιρίνης κ.ά.) δουλεύοντας μόνοι ή σε ομάδες. Να αποκτήσουν εξοικείωση, στην εκτίμηση και εφαρμογή ποσοτικών προσδιορισμών των βιοχημικών δεικτών με τη χρήση διάφορων οργάνων βιοχημικού εργαστηρίου. Να κατανοούν τους παράγοντες που μπορούν να οδηγήσουν σε ψευδή αποτελέσματα κατά την εφαρμογή των παραπάνω προσδιορισμών και να μπορούν να επιλέγουν τρόπους αποφυγής ψευδών αποτελεσμάτων. Να μπορούν να συγκρίνουν διάφορες τεχνικές και διαφορετικά διαγνωστικά kit που διατίθενται για τους παραπάνω προσδιορισμούς ως προς την καταλληλότητά τους ανάλογα με τα διαθέσιμα όργανα, την πιθανότητα ψευδών αποτελεσμάτων, την καταλληλότητα για ειδικές ομάδες πληθυσμού κλπ.
Γενικές Ικανότητες Λαμβάνοντας υπόψη τις γενικές ικανότητες που πρέπει να έχει αποκτήσει ο πτυχιούχος (όπως αυτές αναγράφονται στο Παράρτημα Διπλώματος και παρατίθενται ακολούθως) σε ποια / ποιες από αυτές αποσκοπεί το μάθημα;.
Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών - Προσαρμογή σε νέες καταστάσεις - Λήψη αποφάσεων - Αυτόνομη εργασία - Ομαδική εργασία - Εργασία σε διεθνές περιβάλλον - Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον - Παράγωγή νέων ερευνητικών ιδεών		Σχεδιασμός και διαχείριση έργων - Σεβασμός στη διαφορετικότητα και στην πολυπολιτισμικότητα - Σεβασμός στο φυσικό περιβάλλον - Επίδειξη κοινωνικής, επαγγελματικής και ηθικής υπευθυνότητας και ευαισθησίας σε θέματα φύλου - Άσκηση κριτικής και αυτοκριτικής - Προαγωγή της ελεύθερης, δημιουργικής και επαγωγικής σκέψης
Αναζήτηση, ανάλυση και σύνθεση δεδομένων και πληροφοριών, με τη χρήση και των απαραίτητων τεχνολογιών Αυτόνομη εργασία Ομαδική εργασία Εργασία σε διεπιστημονικό περιβάλλον Εργασία σε διεθνές περιβάλλον Παραγωγή νέων ερευνητικών ιδεών

3. ΠΕΡΙΕΧΟΜΕΝΟ ΜΑΘΗΜΑΤΟΣ

ΘΕΩΡΙΑ:

Η λειτουργία του φωτομέτρου και του βιοχημικού αναλυτή. Ο στατιστικός έλεγχος ποιότητας στις κλινικές αναλύσεις. Διαταραχές μεταβολισμού των υδατανθράκων. Σακχαρώδης Διαβήτης, Διαβήτης κύησης (Συνήθεις και ειδικές εργαστηριακές εξετάσεις του αίματος που αναφέρονται στην εργαστηριακή διάγνωση). Οι νεφροί και ο εργαστηριακός έλεγχος της λειτουργίας τους. Οι πρωτεΐνες πλάσματος και η ηλεκτροφόρηση τους. Μεταβολισμός λιπιδίων. Λιπίδια και λιποπρωτεΐνες και βιοχημικός εργαστηριακός έλεγχος των διαταραχών του μεταβολισμού τους. Ο βιοχημικός έλεγχος της ηπατικής λειτουργία (Σημασία αυτών των βιοχημικών δοκιμασιών στην κλινική διάγνωση ηπατικής διαταραχής). Ο μεταβολισμός των πουρινών και ο βιοχημικός έλεγχος του ουρικού οξέος.

ΕΡΓΑΣΤΗΡΙΟ:

(Σε παρένθεση το ποσοστό συμμετοχής κάθε ενότητας στην διδασκαλία του Εργαστηρίου)

-Γενικές επισημάνσεις σχετικά με τον προσοτικό προσδιορισμό βιομορίων. Είδη και χρήση αναλυτών. Έλεγχος και Ρύθμιση Παραμέτρων σε προσδιορισμούς τελικού σημείου, δύο σημείων κλπ (7,7%)

-Ακρίβεια – επαναληψιμότητα. Τύποι σφαλμάτων. Παράγοντες που επηρεάζουν την αξιοπιστία των προσδιορισμών. Σφάλματα εξαρτώμενα από την μέθοδο. Επιλογή μεθόδων. Μέθοδοι αναφοράς (7,7%)

Εξετάσεις ελέγχου μεταβολισμού υδατανθράκων:

-Εργαστηριακή εφαρμογή φωτομετρικού προσδιορισμού γλυκόζης και έλεγχος ακρίβειας και επαναληψιμότητας της μέτρησης – Χρήση φωτομέτρου και ημιαυτόματου αναλυτή ως απλό φωτόμετρο. (7,7%)

-Προσδιορισμός γλυκοσυλιωμένης αιμοσφαιρίνης (χρωματογραφία στήλης-χρήση απλής στήλης ιονικής ανταλλαγής, αναλυτή ξηράς χημείας Nykocard, επίδειξη χρήσης HPLC). (7,7%)

Εξετάσεις ελέγχου μεταβολισμού λιπιδίων:

-Εργαστηριακός προσδιορισμός τριγλυκεριδίων. Εφαρμογή σε ημιαυτόματο αναλυτή μετά από έλεγχο και τροποποίηση παραμέτρων. (7,7%)

– Εργαστηριακός προσδιορισμός ολικής χοληστερόλης, HDL και LDL χοληστερόλης. Εφαρμογή σε ημιαυτόματο αναλυτή μετά από έλεγχο και τροποποίηση παραμέτρων. (7,7%)

Εξετάσεις ελέγχου νεφρικής λειτουργίας:

-Εργαστηριακός προσδιορισμός ουρίας. Εφαρμογή σε ημιαυτόματο αναλυτή μετά από έλεγχο και τροποποίηση παραμέτρων. (7,7%)

– Εργαστηριακός προσδιορισμός ουρικού οξέος. Εφαρμογή στο Reflotron (7,7%)

– Εργαστηριακόs προσδιορισμός κρεατινίνης. (7,7%)

Εξετάσεις ελέγχου ηπατικής λειτουργίας:

-Εργαστηριακός προσδιορισμός πρωτεΐνης ορού, (7,7%)

– Προσδιορισμός αλβουμίνης. Εφαρμογή σε αυτόματο βιοχημικό αναλυτή προσδιορισμού αλβουμίνης, ολικής πρωτεΐνης και άλλων προσδιορισμών. (7,7%)

– Ηλεκτροφόρηση πρωτεϊνών ορού και ποσοτικοποίηση αποτελεσμάτων με χρήση ντενσιτόμετρου. (7,7%)

– Προσδιορισμός χολερυθρίνης. (7,7%)

Οι φωτομετρικοί προσδιορισμοί εφαρμόζονται με χρήση απλού φωτομέτρου, ημιαυτόματου αναλυτή και αναλυτή ξηράς χημείας τύπου Reflotron.

Γίνεται εφαρμογή αυτόματου βιοχημικού αναλυτή για την πραγματοποίηση πολλαπλών αναλύσεων σε μεγάλο αριθμό δειγμάτων.

Για κάθε εξέταση, γίνεται περιγραφή της αρχής της μεθόδου που εφαρμόζεται στο Εργαστήριο, αναφορά των παραγόντων που μπορούν να επηρεάσουν τον προσδιορισμό οδηγώντας σε ψευδή αποτελέσματα και είναι είτε ανεξάρτητοι είτε εξαρτώμενοι από την μέθοδο προσδιορισμού, αναφορά σε άλλες μεθόδους προσδιορισμού του βιομορίου και αναφορά στους κύριους λόγους για τους οποίους ζητείται ο προσδιορισμός.

4. ΔΙΔΑΚΤΙΚΕΣ και ΜΑΘΗΣΙΑΚΕΣ ΜΕΘΟΔΟΙ - ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ

ΤΡΟΠΟΣ ΠΑΡΑΔΟΣΗΣ
Πρόσωπο με πρόσωπο, Εξ αποστάσεως εκπαίδευση κ.λπ.

Πρόσωπο με πρόσωπο. Το εργαστήριο στην αίθουσα εργαστηρίου Κλινικής Χημείας.

ΧΡΗΣΗ ΤΕΧΝΟΛΟΓΙΩΝ ΠΛΗΡΟΦΟΡΙΑΣ ΚΑΙ ΕΠΙΚΟΙΝΩΝΙΩΝ
Χρήση Τ.Π.Ε. στη Διδασκαλία, στην Εργαστηριακή Εκπαίδευση, στην Επικοινωνία με τους φοιτητές

Εισηγήσεις και διαλέξεις με τη χρήση οπτικοακουστικών μέσων, τόσο στο θεωρητικό όσο και στο εργαστηριακό μέρος.
Χρήση του ηλεκτρονικού ταχυδρομείου και της ιστοσελίδας του Τμήματος για την επικοινωνία και την ενημέρωση των φοιτητών αντίστοιχα.
Χρήση του e-class (moodle.teithe.gr) για την ανάρτηση και διακίνηση επιστημονικών άρθρων, οδηγιών, διαλέξεων, χρήσιμων συνδέσμων (links), ανατομικών εικόνων, ερωτηματολογίων, πληροφοριών για την παρακολούθηση συνεδρίων και σεμιναρίων σχετικών με το μάθημα, κλπ.
Βιντεοσκόπηση λειτουργίας αναλυτών – εργαστηριακών ασκήσεων και ανάρτηση σχετικών video στην πλατφόρμα ασύγχρονης εκπαίδευσης.
Δημιουργία ηλεκτρονικών quiz και ανάρτησή τους στην πλατφόρμα ασύγχρονης εκπαίδευσης.

ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΔΙΔΑΣΚΑΛΙΑΣ
Περιγράφονται αναλυτικά ο τρόπος και μέθοδοι διδασκαλίας. Διαλέξεις, Σεμινάρια, Εργαστηριακή Άσκηση, Άσκηση Πεδίου, Μελέτη & ανάλυση βιβλιογραφίας, Φροντιστήριο, Πρακτική (Τοποθέτηση), Κλινική Άσκηση, Καλλιτεχνικό Εργαστήριο, Διαδραστική διδασκαλία, Εκπαιδευτικές επισκέψεις, Εκπόνηση μελέτης (project), Συγγραφή εργασίας / εργασιών, Καλλιτεχνική δημιουργία, κ.λπ. Αναγράφονται οι ώρες μελέτης του φοιτητή για κάθε μαθησιακή δραστηριότητα καθώς και οι ώρες μη καθοδηγούμενης μελέτης ώστε ο συνολικός φόρτος εργασίας σε επίπεδο εξαμήνου να αντιστοιχεί στα standards του ECTS

Δραστηριότητα	Φόρτος εργασίας εξαμήνου
Διαλέξεις-Εισηγήσεις με τη χρήση οπτικοακουστικών μέσων.	90
Εργαστήριο σε ομάδες 20 ατόμων	60
Σύνολο	150

ΑΞΙΟΛΟΓΗΣΗ ΦΟΙΤΗΤΩΝ
Περιγραφή της διαδικασίας αξιολόγησης Γλώσσα Αξιολόγησης, Μέθοδοι αξιολόγησης, Διαμορφωτική ή Συμπερασματική, Δοκιμασία Πολλαπλής Επιλογής, Ερωτήσεις Σύντομης Απάντησης, Ερωτήσεις Ανάπτυξης Δοκιμίων, Επίλυση Προβλημάτων, Γραπτή Εργασία, Έκθεση / Αναφορά, Προφορική Εξέταση, Δημόσια Παρουσίαση, Εργαστηριακή Εργασία, Κλινική Εξέταση Ασθενούς, Καλλιτεχνική Ερμηνεία, Άλλη / Άλλες. Αναφέρονται ρητά προσδιορισμένα κριτήρια αξιολόγησης και εάν και που είναι προσβάσιμα από τους φοιτητές.

Θεωρία

Γραπτή Εργασία προαιρετική με δημόσια παρουσίαση (Βαθμολογείται και προσδίδει 20% στο τελικό βαθμό της τελικής εξέτασης της θεωρίας).
Γραπτή τελική εξέταση που περιλαμβάνει:

- - Ερωτήσεις Ανάπτυξης
  - Δοκιμασία Πολλαπλής Επιλογής
  - Ερωτήσεις Σύντομης Απάντησης

Σημείωση: Το (1) πραγματοποιείται εφόσον το επιτρέπουν οι εκάστοτε συνθήκες όπως αριθμός φοιτητών, φόρτος εργασίας καθηγητών κ.ά παράγοντες.

Εργαστήριο

Αξιολόγηση της πρακτικής εφαρμογής των φοιτητών στο εργαστήριο (Επιτόπου επισήμανση των λαθών, υπόδειξη του σωστού, διόρθωση από τον φοιτητή – Δεν βαθμολογείται).
Εβδομαδιαίες αναθέσεις εργασίας που υποβάλλονται ηλεκτρονικά στην πλατφόρμα ασύγχρονης εκπαίδευσης (moodle). Επισήμανση λαθών ατομικά ή συλλογικά, υποχρεωτική επανυποβολή διορθωμένων σε περίπτωση σημαντικών ελλείψεων κατανόησης (20% του βαθμού του Εργαστηρίου).
Εβδομαδιαία ηλεκτρονικά Quiz αυτοεξέτασης με χρονικό περιορισμό (πριμοδότηση κατά 0.1 επί του βαθμού του Εργαστηρίου στο 10% των καλύτερων απαντήσεων, ανά quiz. Έως 10 quiz).
Ενδιάμεση εξέταση – Πρόοδος σε Τμήμα των Εργαστηριακών ασκήσεων (σε περίπτωση επιτυχούς εξέτασης, δυνατότητα απαλλαγής από τμήμα της ύλης στις τελικές εξετάσεις)
Γραπτή/προφορική τελική εξέταση με ερωτήσεις πολλαπλής επιλογής, σωστού/λάθους, σύντομης ανάπτυξης.

Σημείωση: Η έκταση και το περιεχόμενο των αναθέσεων (2) και των quiz (3) μπορεί να ποικίλει ανάλογα με τη σύσταση και αριθμό των φοιτητών και τις ιδιαιτερότητες του εξαμήνου. Η ενδιάμεση εξέταση (4) ενδέχεται να μην πραγματοποιηθεί, ανάλογα με τις ιδιαιτερότητες του εξαμήνου.

Συνολικός βαθμός μαθήματος: Βαθμός θεωρίας 60% + βαθμός Εργαστηριακής Άσκησης 40%

5. ΣΥΝΙΣΤΩΜΕΝΗ ΒΙΒΛΙΟΓΡΑΦΙΑ

Συγγράμματα

Α. Ελληνική

Προσέγγιση στην Ιατρική Βιοχημεία, Ευαγγελία Πρόγια κωδικός βιβλίου στον Εύδοξο 12854095, έκδοση 1/2009, συγγραφείς Ευαγγελία Πρόγια, ISBN 9789609859417, διαθέτης (Εκδότης) ΕΥΑΓΓΕΛΙΑ Γ. ΠΡΟΓΙΑ
Ιατρική βιοχημεία, J. BAYNES, M. DOMINICZAK κωδικός βιβλίου στον Εύδοξο 42021
«Kλινική Χημεία ΙΙΙ, ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΙΜΑΤΟΣ», Ιωαννίδη Ιωάννη, Εκδόσεις Γιαχούδη, ISBN 960-7425-42-1 set 960-7425-45-6, 2004, Θεσσαλονίκη. (ΕΥΔΟΞΟΣ: Βιβλίο [13173])
Κλινική χημεία. MarshallW, BangertS. ΚωδικόςΕυδόξου: 13256565. Εκδόσεις Broken Hill Publishers Ltd 2000
Εξειδικευμέναμαθήματακλινικήςχημείας, ΠλαγεράςΠ, ΠαπαιωάννουΑ, Εκδόσεις Broken Hill Publishers Ltd 2012
Lecturenotes στη Κλινική βιοχημεία, Κωδικός Ευδόξου: 22768511. Εκδόσεις Παρισιάνος 2010.
Βασική Ιατρική Βιοχημεία του Marks: Μία κλινική προσέγγιση. Lieberman M, MarksA. ΚωδικόςΕυδόξου: 41959378. Εκδόσεις Παρισιάνος 2014.
Καρκαλούσος Π, Εργαστηριακές ασκήσεις κλινικής χημείας, Κωδικός Eυδόξου: 59303566, Ελληνικά ακαδημαϊκά συγγράμματα και βοηθήματα, 2015
Εργαστήριο: «Kλινική Χημεία ΙΙΙ, ΕΞΕΤΑΣΕΙΣ ΑΙΜΑΤΟΣ, Εργαστήριο», Ιωαννίδη Ιωάννη, Εκδόσεις Γιαχούδη, ISBN 960-7425-59-6 set 960-7425-62-6, 2002, Θεσσαλονίκη(ΕΥΔΟΞΟΣ: Βιβλίο [13893].